Een organisatie die zich inzet voor het verbeteren van de omstandigheden van ontwerpers, is de Forbundet for Arkitekter og Designere (Bond van architecten en ontwerpers). Scandinavian Living stelde Hans Christian Asmussen, hoofd van het designcomité van de bond, enkele vragen over de gevolgen van het veelvuldige kopiëren, hoe het eventueel een halt kan worden toegeroepen en wat wij als consumenten kunnen doen.
Merken jullie dat Scandinavisch design steeds vaker wordt gekopieerd?
‘We merken in elk geval een sterk verhoogde focus op kopiëren. Er zijn altijd zaken geweest waarbij de grens tussen inspiratie en plagiaat werd overschreden. Kijk alleen maar naar het aantal “bijna-PH-lampen”. We hebben ook anekdotisch bewijs dat veel ontwerpers hebben ervaren dat hun werk gekopieerd werd, maar het niet zagen zitten om er een zaak van te maken.’
Welke gevolgen heeft het voor de individuele ontwerper?
‘Het is te duur om een zaak aan te spannen en het haalt energie weg van de core business. En als een eventuele zaak wel wordt gewonnen, is de schadevergoeding vaak absurd laag. In het geval van Ferm Living kreeg het bedrijf weliswaar een genoegdoening van 2,8 miljoen Deense kronen, maar het had toen al heel veel eigen middelen in de zaak gestoken – plus een miljoen kronen aan juridische kosten. Dat kunnen veel kleinere bedrijven zich uiteraard niet veroorloven. In die zin kun je zeggen dat Ferm Living het “voor het team” heeft gedaan, want het bedrijf strijdt namens de hele sector.’
Wat zijn de gevolgen voor de designsector als geheel?
‘Een ontwerper heeft vaak jaren gewerkt aan de branding en de producten die worden gekopieerd, terwijl het voor de kopieerder slechts gaat om een shop filler of een foto in een reclamekrantje. De een krijgt de aanbieding van de week, de ander raakt zijn levenswerk kwijt. Dat is grof en onfatsoenlijk. Het kan ertoe leiden dat jonge, innovatieve ontwerpers geen bedrijf meer kunnen beginnen en dat daarmee de pool waaruit grotere ontwerpbureaus nieuw talent aanwerven, verdwijnt.’
Hoe kan het kopieergedrag worden gestopt?
‘Er is dit jaar een Deense designcommissie opgericht die tegen een kleine vergoeding geschillen over plagiaat kan beslechten. Maar dit is geen juridische instantie, en we kunnen het niet alleen. We hebben echt de steun nodig van de sector en de politiek. Bij de Forbundet for Arkitekter og Designere hebben we regelmatig ontmoetingen met politici en ambtenaren om een Deens designbeleid op poten te zetten dat de positie van Denemarken als designland en -bestemming kan beschermen. Dat moet onder meer zorgen voor een betere bescherming van het copyright en veel hogere schadevergoedingen, zodat het niet loont om andermans ideeën te kopiëren.’
Maar we hebben toch ook een verantwoordelijkheid als consumenten? Iemand koopt tenslotte die kopieën.
‘We kunnen niet verwachten dat elke consument het oorspronkelijke design kent en weet dat het om een kopie gaat. In principe moet je je als consument laten informeren over nieuwe aankopen. Onderzoek van de beroepsvereniging SMVdanmark wijst uit dat één op de vijf Denen verwacht in de komende vijf jaar een geplagieerd ontwerp te kopen. Als dat zo doorgaat, belemmert dit de ontwikkeling van origineel Deens design, aangezien de grote discountketens dure stappen als ontwikkeling en marketing om een ontwerp bekend te maken, overslaan. Als consument kun je een beslissing nemen over de kwaliteit van wat je koopt. Voel eraan, kijk naar de verbindingen en overgangen tussen verschillende materialen. En koop minder, maar beter.’
Coop liet na het verlies in de zaak over het kopiëren van de Plant Box van Ferm Living weten dat ‘de uitspraak de manier waarop wij werken en inkopen op geen enkele manier zal veranderen’.
