
Lederam W af Catellani & Smith.
Drie van de beste lichtexperts van Scandinavië vertellen je alles over de verlichting van de toekomst. Lees hier wat je moet weten over inrichten met licht.
AfVoor hem draait het bij licht om de vluchtigheid van het moment en hij vindt het fantastisch dat steeds meer mensen licht gaan waarderen. Hij wil de verlichting bij hem thuis helemaal omgooien, want volgens hem is een woning het lastigst om te verlichten.
Een groot deel van ons gedrag heeft met licht te maken. We laten ons leiden door het licht. Hoe vaak hoor je niet of zeg je zelf: “Kom, het wordt donker, we moeten naar huis.” We hebben dus ook een genuanceerde, doordachte relatie met licht als het er niet is. Ieder lichtmoment draait om tijd. Je verhoudt je tot wat er eerst was en wat er zo komt.
Ik vind het een mooie gedachte dat de dingen veranderen. Als je bijvoorbeeld een moment wilt vasthouden op het podium, dan is het duidelijk dat het iets tijdelijks is. Het is vluchtig en daarom verbinden we licht met een bepaalde stemming.’
Het is best raar dat de verlichting van je interieur een van de lastigste opgaven is. — Jesper Kongshaugs
Het is belangrijk dat ik mijn visie over het licht zo overbreng dat het voor alle betrokkenen duidelijk is welke kant we opgaan. Bij licht zijn alle zintuigen betrokken, niet alleen de ogen.’
We kijken niet alleen maar puur naar het licht, maar zijn zelf onderdeel van de uitvoering ervan. We doen er veel mee en beleven er plezier aan. Ik merk dat mensen nu veel meer praten over de waardering van licht. Dat is echt fantastisch.’
Het bepaalt echter wel of de lamp thuis past en het juiste licht geeft. Bij nieuwbouw is het slim om meteen een lichtplan te maken. Achteraf is het namelijk lastig om een goede oplossing te vinden.
Lichtschittering is een factor om zowel thuis als in de openbare ruimte rekening mee te houden. Schittering houdt in dat er te veel licht wordt weerspiegeld op een klein oppervlak, wat hinderlijk is voor je ogen. Het voelt prettiger als je niet verblind wordt door licht, omdat je je dan beter kunt oriënteren.
Je moet ook zorgvuldig omgaan met buitenverlichting. Zorg ervoor dat je buren er geen last van ondervinden. Als je het niet goed aanpakt, heb je steeds meer lampen nodig. Ga je voor veiligheid, dan kun je beter kiezen voor sensorverlichting. Je lamp springt aan zodra er iemand binnen het bereik van de sensor komt.’
Dat betekent dat hanglampen en wandlampen zowel lichtbron als interieurobject zijn, wat een lastige combi kan zijn. Het is een kwestie van balans. Je wilt graag een fijne sfeerverlichting die er tegelijkertijd mooi moet uitzien.’
Zijn passie ligt bij de drie-eenheid esthetiek, functionaliteit en techniek, die goed samen kunnen gaan. En hij wil graag lampen van kunstenaars als Enzo Catellani, Michael Anastassiades, John Pawson, Ilse Crawford en Inga Sempé voor zijn eigen interieur.
Zelf ben ik sinds 1985 actief in de branche. De reden waarom ik een bedrijf ben gestart is dat ik zo de beste lichtproducenten ter wereld kon kiezen.’
Wij zien vaak technische verlichting die niet zo esthetisch is of decoratieve lampen die niet goed licht geven. Daarom heb ik altijd een fascinatie gehad voor het combineren van esthetiek en techniek. In samenwerking met architectenbureau Wingårdhs hebben we onlangs de verlichting gerealiseerd voor een hotel van de Nobis Hospitality Group in Stockholm.
Het gebouw is in de jaren 1930 ontworpen door de Zweedse architect Sigurd Lewerentz. Er zijn ook enkele lampen opgedoken die hij voor het gebouw heeft ontworpen. Deze wilden we graag in ere herstellen en aanpassen aan de huidige verlichtingstechnologie om ze vervolgens te integreren in het nieuwe lichtplan. Als iets deel uitmaakt van de historie en het karakter van het gebouw, zijn we ertoe verplicht om het te integreren met respect voor het verleden, maar met het oog op de toekomst.’
Schaduw is essentieel voor het creëren van mooi licht — Michael Anker
Op de particuliere markt heeft er ook een grote verschuiving plaatsgevonden omdat mensen veel individualister zijn geworden. Vooral de jongere generatie zoekt iets unieks. Ook architectonische verlichting is in de picture gekomen. Bij nieuwbouw wordt hierover al in het beginstadium nagedacht. Wij ervaren vaak dat de lichtontwerpen die we in onze horecaprojecten toepassen vervolgens ook populair worden op de particuliere markt.
Dat is heel begrijpelijk. We willen altijd iets unieks ontwerpen voor een restaurant om er een inspirerende plek van te maken.’
Het blijkt dat in veel kantoren, waar je acht uur per dag doorbrengt, de lichtsterkte te laag is of de kleurtemperatuur te warm. Hierdoor gaan je hersenen melatonine aanmaken en word je moe. Koffieproducenten zullen hier dan weer geen bezwaar tegen hebben.
We hebben een aantal jaar geleden unieke ervaring opgedaan met dynamisch licht door een nauwe samenwerking met hoogleraar Anders Smith en architect Jørgen Juul bij de ontwikkeling van het lichtplan voor de Copenhagen International School in de wijk Nordhavn. Hier wilden ze graag in alle klaslokalen dynamisch licht invoeren. Kinderen leren namelijk beter als het licht optimaal is afgestemd op de activiteiten in de ruimte.
Als er bijvoorbeeld te veel lawaai is, kan het licht worden gedimd zodat het warmer wordt en het energieniveau wordt verlaagd vanwege de melatonineproductie. Als het in de klas heel stil is en het concentratieniveau hoog, kan het licht worden ingesteld op daglichtniveau zodat iedereen actiever wordt.’
Het draait hierbij niet alleen om het kunnen dimmen van het licht of om warm of koud licht. Gebundeld licht zoomt in waar je je bevindt. Dit versterkt het gevoel van nabijheid. De lichtbronnen moeten dus worden ingesteld op basis van locatie en functionaliteit en het samenspel ervan in de gehele ruimte. Omdat de vierkantemeterprijs in de grote steden stijgt, gaan we minder toekomstgericht wonen. Dus iedere vierkante meter telt.
De verlichting in de eetkamer moet geschikt zijn voor diverse toepassingen: thuiswerken, huiswerk maken, eten en gezelligheid. Je maakt optimaal gebruik van al deze functies door een aanpassing van de sfeer. En licht kan daar een heel goed hulpmiddel voor zijn.’
Nu staat hij met Dennis Lundell aan het roer van lichtontwerpbureau Art of Light. Volgens Nyström is de magie van het licht dat je er zelfs de meest onaangename omgevingen mee in balans kunt brengen en ze een fijne sfeer kunt geven. Zelf grijpt hij altijd terug naar één specifieke lichtbron: kaarslicht.
In het Midden-Oosten en Azië wordt vaak de voorkeur gegeven aan iets kouder en feller licht. In Scandinavië moet licht juist warm zijn. Er zijn twee categorieën binnen de verlichting: technische verlichting en decoratieve verlichting. In de eerste categorie trekt de verlichting zelf niet de aandacht: de lichtbronnen moeten subtiel zijn en voor sfeer zorgen.
Voor de tweede categorie geldt dat we alles graag willen zien: hanglampen, staande lampen en tafellampen. In mijn werk moet ik beide categorieën meestal combineren.’
Ik deed het niet heel goed op school in Frankrijk en mijn ouders hadden een school gevonden in Londen waar ik een opleiding tot scenograaf kon volgen. Later heb ik gewerkt voor een van de bekendste lichtontwerpers van Zweden, Hans-Åke Sjöquist. Ik word dit
jaar 48 en werk al sinds mijn 16e met licht.’
Goed licht is meer een gevoel dan iets wat je ziet — Oscar Nyström
Goed licht kan zelfs de ergste ruimte er fantastisch uit laten zien. Een omgekeerd kan een mooie ruimte echt verpest worden door slechte verlichting. Daarnaast moet de verlichting handig in gebruik zijn. Als ik een lichtplan maak voor een project, of het nu een hotel of woonhuis is, werk ik altijd met een bedieningssysteem waarin het licht is afgestemd op de zonsopgang of de zonsondergang.
De techniek erachter is behoorlijk geavanceerd, maar de gebruiker hoeft maar één knop in te drukken.’