Grete Jalk: Vrouwelijke pionier van de vorm

Je hoeft niet heel diep te graven om erachter te komen dat vrouwelijke vormgevers in de jaren 1950 en 1960, de gouden eeuw van het Deense design, dun gezaaid waren. Grete Jalk is een van de weinige namen die enige bekendheid heeft gekregen. Haar meubels waren organisch en functionalistisch tegelijk, en haar Bow Chair uit 1963 ronduit iconisch.

Door

De redactie

— 11. juni 2020

De Deense meubelarchitect Grete Jalk (1920-2006) was niet alleen een getalenteerde, vernieuwende vormgever, maar ook iemand die graag haar kennis over de bloeitijd van het Deense design overdroeg. Dat deed ze als docent aan de kunstacademie en als redacteur bij Mobilia, een van de belangrijkste designtijdschriften uit die tijd over meubels, toegepaste kunst en binnenhuisarchitectuur. Ook zat ze in de jury van designwedstrijden en droeg ze bij aan de designschat die internationaal bekend werd onder de naam Danish Modern. In juni 2020 zou ze 100 jaar zijn geworden. Als je haar niet kent als docent of auteur, dan ben je haar naam misschien wel tegengekomen in verband met haar iconische Bow Chair uit 1963 – een stoel die destijds slechts in een kleine oplage is gemaakt, maar nu gelukkig weer verkrijgbaar is dankzij de designliefhebbers van Lange Production. Zij hebben enkele van Grete Jalks mooiste meubels opnieuw geïntroduceerd.

De Bow Chair, het bekendste meubel van Grete Jalk, was het resultaat van een ontwerpwedstrijd van de Britse krant Daily Mirror in 1963. De opdracht was een ‘stoel voor hem en voor haar’ te maken – een premisse die tegenwoordig niet meer zou kunnen, nu er her en der op platforms en in media een felle discussie wordt gevoerd over de vraag in hoeverre geslacht een biologisch begrip of een sociaal construct is. Grete Jalk ontwierp, sterk geïnspireerd door de stoelen van enkele van de meest innovatieve ontwerpers van die tijd, Alvar Aaltos en Charles en Ray Eames, twee vormgebogen kuipstoelen van laminaat, He Chair en She Chair. De organische, vrouwelijke variant die later bekend zou worden onder de naam Bow Chair, of wat prozaïscher GJ Chair, won de eerste prijs en werd direct aangekocht en tentoongesteld door het Museum of Modern Art (MoMA) in New York. Vanwege de complexiteit van de stoel – en vast ook omdat de vormentaal veel mensen boven de pet ging – werd de Bow Chair geheel onverdiend lange tijd vergeten.

Dat betekende echter niet dat het stil werd rond Grete Jalk. Naast haar materiaal- en vormexperimenten ontwikkelde ze een reeks eenvoudige, functionele meubels die in massa konden worden geproduceerd, waarbij de nadruk lag op een minimum aan materialen en een concurrerende prijs. Verder ontwierp ze behang en meubelstoffen voor onder meer Unika Væv en zilverwerk voor Georg Jensen en werkte ze als tentoonstellingsarchitect. Een van de meest opzienbarende exposities van haar hand was die voor het ministerie van Buitenlandse Zaken in 1974, die in meer dan 25 landen werd getoond, en haar expositie over design van Deense vrouwen in Kopenhagen in het kader van de VN-conferentie over vrouwen in 1980.

Hoewel de iconische Bow Chair een belangrijke bijdrage vormt aan Danish Modern, stond de carrière van Grete Jalk voornamelijk in het teken van het overdragen van kennis. Naast haar indrukwekkende staat van dienst als docent en auteur zat ze een tijdlang in het bestuur van de Deense Designraad en daarmee ook in de jury van de zogeheten ID-prijs. Ook via die weg dwong ze erkenning en respect af in een door mannen gedomineerde wereld. Erkenning kreeg ze verder in de vorm van enkele onderscheidingen en legaten, waaronder vanaf 1990 een levenslange bijdrage van de Danish Arts Foundation. ◆